ارزیابی اثر خصوصیات ریخت شناسی و فیزیولوژیک ساقه بر خوابیدگی بوته در 12 ژنوتیپ برنج

بهمنظور ارزیابی صفات مورفولوژیک مرتبط با خوابیدگی بوتهو محتوای کربوهیدرات­های ساقه در ارقام بومی و اصلاح شده برنج، آزمایشی در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) طی سال­های زراعی 1391 و 1392 اجرا شد. ژنوتیپ­های برنج شامل سه رقم بومی (‘هاشمی’، ‘علی­کاظمی’ و ‘سنگ جو’)، شش رقم اصلاح شده (‘خزر’، ‘سپیدرود’، ‘کادوس’، ‘گوهر’، ‘درفک’ و ‘دیلم’) و سه لاین امیدبخش (831، 841 و 416) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین مقاومت به شکستگی میانگره‌های سوم و چهارم مربوط به رقم اصلاح شده ‘خزر’ بود. به­علاوه همبستگی مثبت و معنی‌داری بین متوسط قطر میانگره، نسبت وزن به طول میانگره‌ها و محتوای کربوهیدرات­های غیرمحلول ساقه با مقاومت به شکستگی میانگره سوم و چهارم وجود داشت. همچنین، بین تعداد سلول­های پارانشیمی با محتوای کربوهیدرات­های غیرمحلول در دو مرحله گرده­افشانی و رسیدگی همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده شد. از سوی دیگر، بین کارایی انتقال مجدد کربوهیدرات­ها با مقاومت به شکستگی میانگره همبستگی منفی و معنی­داری وجود داشت. نتایج تجزیه به عامل­ها، صفات را در دو گروه مجزا قرار داد. عامل اول به عنوان عامل مقاومت به خوابیدگی نامگذاری و 01/71 درصد از کل واریانس داده­ها را شامل شد. عامل دوم با دارا بودن 74/19 درصد از کل واریانس داده­ها به عنوان عامل مورفولوژیک حساسیت به خوابیدگی نامگذاری شد. براساس نتایج تحقیق حاضر، به نظر می­رسد که قطر متوسط میانگره، ضخامت میانگره و نسبت وزن به طول میانگره­های سوم و چهارم و همچنین خصوصیات شیمیایی ساقه نقش اصلی در مقاومت به خوابیدگی بوته برنج ایفا می­کنند.